Nieuwsbrief 

 

Mijnheer de minister

 

Met dit schrijven willen wij gevolg geven aan de beslissing van de raad van bestuur van Katholiek Onderwijs Vlaanderen, vandaag genomen, om u en de Vlaamse Regering formeel te verzoeken de voorliggende  eindtermen  voor  de  tweede  en de  derde  graad  secundair  onderwijs  niet  definitief goed te keuren en ze dus niet aan het Vlaamse Parlement ter stemming voor te leggen. Hieronder lichten we de redenen voor dat dringende verzoek toe, en doen we ook een voorstel om de problemen te verhelpen.

 

Na grondig onderzoek heeft de raad van bestuur vastgesteld dat de voorliggende set eindtermen vanwege de omvang en de opmaak ervan een ernstige inbreuk plegen op de vrijheid van onderwijs, en tegelijk ook een grote bedreiging vormen voor de onderwijskwaliteit.

 

Door de omvang van de nieuwe set eindtermen komt de haalbaarheid ervan in het gedrang, in relatie tot de beschikbare onderwijstijd (in de regel 32 lesuren). Om die set van eindtermen te onderwijzen zullen de leraren en lerarenteams alle beschikbare onderwijstijd en soms zelfs méér dan de beschikbare onderwijstijd nodig hebben, zeker als we voluit recht willen doen aan wat er in de eindtermen gevraagd wordt. Dat bedreigt de onderwijskwaliteit, omdat leraren verplicht zullen zijn zich te beperken tot een oppervlakkige benadering. In de toekomst zullen leerlingen van alles iets weten, maar ze zullen onvoldoende tijd hebben om de inhouden grondig te verwerven.

 

Dat betekent uiteraard ook dat de set eindtermen nauwelijks ruimte laat voor remediëren, differentiëren en excelleren: er is geen ruimte voor het ondersteunen van leerlingen die meer tijd nodig hebben om de eindtermen te behalen (remediëren); er is geen ruimte voor het verbreden van het aanbod naar interesses en competenties van de diverse doelgroepen van  leerlingen (differentiëren); en er is geen ruimte om leerlingen die meer aankunnen, bijkomend uit te dagen (excelleren). Dat leidt tot een verschraling en nivellering van ons onderwijs.

 

Bovendien mag van minimumdoelen verwacht worden dat ze niet de volledige onderwijstijd innemen, zodat er voldoende ruimte blijft voor een brede vorming voor de leerling, voor de professionele inbreng van de leraar en de pedagogisch-didactische aanpak van de school, en dat alles vanuit het pedagogisch project dat het schoolbestuur en het schoolteam in hun onderwijs willen realiseren. De raad van bestuur van Katholiek Onderwijs Vlaanderen heeft vastgesteld dat op die drie niveaus onvoldoende ruimte blijft om eigen accenten te leggen in de opmaak van de lessentabellen en leerplannen, in de onderwijsaanpak en in curricula. Van elk van die punten kunnen heel wat voorbeelden gegeven worden; in dit schrijven beperken we ons tot één van elk. We kunnen artistieke vorming geen volwaardige plaats geven in de modellessentabellen, ondanks ons streven naar brede vorming voor de leerling. De impact van de eindtermen maakt onze leerplannen overladen voor het voorziene aantal lesuren en laat de leraar geen ruimte om vanuit zijn passie en expertise nog eigen inhoudelijke keuzes te maken.¹ En voor de school blijven nauwelijks complementaire uren in de modellessentabel over voor eigen inbreng: een extra taal bijvoorbeeld of interdisciplinaire seminaries.² Ook de scheefgetrokken verhouding tussen algemene en specifieke vorming baart vele scholen zorgen, en al zeker die scholen met domein- gebonden opleidingen (Kunst en creatie, STEM, Zorg en Welzijn …).³

 

Wat nu voorligt, is allesbehalve “een beperkt aantal van sober geformuleerde, duidelijke, competentiegerichte en evalueerbare eindtermen”, zoals het Vlaams Parlement gevraagd had. De aangestelde ontwikkelcommissies hebben elk vanuit hun focus op de eigen sleutelcompetentie(s) en met oog op de gewenste situatie een lijst van detaillistisch en dirigistisch geformuleerde eindtermen opgesteld waarvan het geheel méér dan 32 lesuren in beslag neemt. Die  constructiefout heeft u als minister ook zelf opgemerkt, nadat u het werk van de ontwikkelcommissies gezien had. Daarom hebt u in OD XXX “haalbaarheid” als evaluatiecriterium in de wetgeving bijkomend opgenomen. Daarom ook voorziet u in de recente mededeling aangaande de eindtermen basisonderwijs in een overkoepelende commissie die afspraken dient te maken over de haalbaarheid, de onderwijstijd die eindtermen als minimumdoelen mogen innemen, en de relatieve verhouding tussen de sleutelcompetenties.

 

Voorts grijpt ook de opmaak van de eindtermen, in het bijzonder de eigengereide toepassing van de herziene taxonomie van Bloom, bijzonder sterk in op de pedagogisch-didactische aanpak van de school en de relatie tussen leraar en leerling. Zo dwingt de overheid scholen in een onderwijs- kundig kader en pedagogische aanpak die niet neutraal zijn, te meer omdat we hebben gemerkt dat de inspectie met dergelijke kaders zeer rigide omgaat.

 

Op basis van al die bevindingen⁴ oordeelt de raad van bestuur dat de voorliggende set eindtermen niet  verzoenbaar  is  met  de  vrijheid  van onderwijs  én  het  verlangen  naar  kwaliteit  van waaruit de schoolbesturen en schoolteams, die de raad vertegenwoordigt, onderwijs verstrekken. De raad van bestuur vraagt daarom met aandrang dat de set eindtermen grondig bijgesteld wordt, zowel     wat de omvang als de opmaak ervan betreft, vooraleer ze goedgekeurd wordt. Zo hoeven verdere juridische stappen niet overwogen te worden.

 

Katholiek Onderwijs Vlaanderen stelt voor dat het huidige besluitvormingsproces onderbroken wordt, en dat er alsnog een overkoepelende eindtermencommissie wordt opgericht, samengesteld volgens de decretale bepalingen. Die neemt in de komende maanden de opdracht op zich om wat voorligt grondig te versoberen, en te komen tot een beperktere set ambitieuze eindtermen die (a) niet de volledige onderwijstijd innemen, daarbij rekening houdend met de nodige ruimte voor remediëren, differentiëren en excelleren, en voor de school en de leraar om eigen accenten te leggen (verhouding 70 procent⁵ – 30 procent); en die (b) niet pedagogisch-didactisch sturend zijn, en dus ruimte laten voor meerdere pedagogische projecten en aanpak. Het besluitvormingsproces zou dan in het voorjaar opnieuw verdergezet kunnen worden.

 

Wij zijn er ons ten zeerste van bewust dat onze vraag een impact heeft op de voortgang van de modernisering van het secundair onderwijs. Op 1 september 2021 start de structuurvernieuwing in de tweede graad. Daarom stelt Katholiek Onderwijs Vlaanderen ook voor om samen met de overheid en de andere onderwijsverstrekkers een overgangsregeling uit te werken op basis van de bestaande eindtermen. Ons eerste onderzoek in dat verband leert dat er voldoende mogelijkheden zijn om onze scholen te ondersteunen om een periode zonder nieuwe eindtermen te overbruggen. Wij delen de resultaten van dat onderzoek graag met u, om zo een doenbare oplossing te vinden voor het ganse onderwijsveld. We willen overigens opmerken dat ook zonder de door ons gevraagde onderbreking het eindtermendecreet te laat goedgekeurd zou worden om tijdig in kwaliteitsvolle leerplannen te voorzien, leraren te professionaliseren, afspraken te maken op schoolniveau, enz. 

 

Tot slot wil de raad van bestuur eraan herinneren dat Katholiek Onderwijs Vlaanderen, bij monde van de directeur-generaal en de vertegenwoordigers in ontwikkelcommissies en bij (informeel) overleg, bij herhaling gewaarschuwd heeft voor deze uitkomst. Wij hopen dat u begrijpt dat deze brief van een andere orde is, en dat de vraag of hieraan gevolg wordt gegeven essentieel is voor de verdere beslissingen die de raad van bestuur nog zal nemen in dit dossier. We hopen evenwel samen met u en met de andere onderwijspartners naar oplossingen te zoeken die zowel de vrijheid als de kwaliteit van het onderwijs in Vlaanderen kunnen garanderen. Dat alles in het belang van een rijk, gevarieerd, ambitieus en kwalitatief hoogstaand secundair onderwijs.

 

 

 

Lieven Boeve, directeur-generaal

 

 

 

cc.        minister-president Jan Jambon, viceminister-president Hilde Crevits, viceminister-president Bart Somers

 

cc.        andere onderwijsverstrekkers

 

 

 

¹ De vele inhouden die zijn vastgelegd in de sleutelcompetentie ‘competenties voor wiskunde, exacte wetenschappen en technologie’ in de doorstroomfinaliteit laten de leraar heel weinig ruimte tot onderzoekend leren, nochtans essentieel voor een vak als natuurwetenschappen.

 

²  Zo kiezen scholen voor de leerlingen Latijn-wiskunde vandaag in de 3 complementaire uren per leerjaar voor seminaries en extra wiskunde; in de toekomst rest er slechts één lesuur complementair. In de toekomst zal het ook niet meer mogelijk zijn voor scholen om de cognitief-sterkste leerlingen Latijn-Grieks toch 6 uur wiskunde aan te bieden.

 

³ De toekomstige leerlingen Technologische wetenschappen, die vandaag succesvol doorstromen naar academische bacheloropleidingen vanuit de specifieke vorming voor wiskunde, toegepaste fysica en engineering (zie onderwijskiezer) zullen dat in de toekomst moeten doen op basis van gemiddeld 6 lesuren minder specifieke vorming (maar met een hoger beheersingsniveau voor Frans) op het einde van het secundair onderwijs. Voor alle leerlingen van de A-finaliteit geldt dat er minstens 4 lesuren per leerjaar meer nodig zijn opdat ze de eindtermen voor de basisvorming zouden kunnen verwerven. Dat betekent dat we de beroepsgerichte vorming van die leerlingen voor het geheel van de tweede en de derde graad verminderen met 16 lesuren. Dat hypothekeert ook mogelijk een OAO in duaal leren. Bovendien dreigen meer leerlingen van bso en dbso ongekwalificeerd uit te stromen.

 

⁴ Katholiek Onderwijs Vlaanderen staat niet alleen met dat oordeel. Ook de Vlaamse Onderwijsraad merkte in zijn unanieme advies van 27 augustus 2020 op dat de eindtermen niet beperkt zijn in aantal, noch sober geformuleerd, en dat ze geenszins als minimumdoelen beschouwd kunnen worden. De VLOR wijst voorts op de te grote complexiteit van het juridisch kader en de operationalisering ervan, met zeer ongebruiks- vriendelijke eindtermen tot gevolg. Voorts maakt ook de VLOR zich zeer grote zorgen om de globale haalbaarheid en de haalbaarheid in hoofde van de leerling en in hoofde van leraren en schoolteams.

 

⁵ 70 procent geldt voor het geheel van de te verwerven kennis, vaardigheden en attitudes zoals vastgelegd door de Vlaamse regering in eindtermen basisvorming, specifieke eindtermen en beroepskwalificaties.